Phải vừa hợp lý vừa hợp pháp

Sở dĩ chủ đề này được bàn luận nhiều lừng khừng thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992 đưa ra hai phương án về chính quyền địa phương. Nhưng, với phương án một, nội dung rất sơ sài. Cả thảy việc thành lập, quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương đều giao cho luật định dẫn tới có nhiều cách hiểu khác nhau. Còn phương án hai, thực chất là giữ nguyên như mô hình hiện thời, lại không hợp lý. Thực tại cho thấy, tại các tỉnh, đô thị là đầu tàu, trung tâm phát triển văn hóa, kinh tế, du lịch đang đối diện với nhiều khó khăn trong quá trình phát triển, khi phải cùng vận dụng một cơ chế đặt ra trên toàn quốc. Nhiều tỉnh đã đệ cơ quan chức năng những chính sách "xé rào" để "cởi trói" cho chính mình, nhằm đáp ứng đề nghị cấp bách về khuyến khích đầu tư, thực hiện chính sách thuế và các quy định về xử lý vi phạm hành chính. Hay, các thị thành lớn như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Đà Nẵng thời kì qua đều nhất loạt xin vận dụng các cơ chế, quy định đặc thù. Trong đó, việc hạn chế nhập cư của Đà Nẵng; việc chối từ tuyển dụng người có bằng đại học đương chức vào các cơ quan công quyền ở Nam Định, Quảng Nam, Đà Nẵng; việc ưu đãi vượt khung thuế đối với Samsung của tỉnh Bắc Ninh... Khi khai triển đã gây phản ứng trái chiều. Người khen, chia sẻ nỗi lo "hợp pháp thì không hợp lý, hợp lý thì không hợp pháp" cũng nhiều, người chê cũng không ít bởi đây là việc chưa có tiền lệ, không chỉ là vấn đề pháp lý thuần tuý mà còn hệ trọng đến nghĩa vụ pháp lý của người ra quyết định. Từ đó cho thấy, đây là thời khắc hợp nhất để ghi nhận trong Hiến pháp về nguyên tắc có sự phân biệt giữa chính quyền đô thị và chính quyền nông thôn. Theo đó, chính quyền thị thành phải được trao quyền chủ động trong tổ chức các cơ quan chuyên môn trực thuộc; chủ động trong biên chế, xếp đặt nhân sự và chế độ trả lương cho cán bộ, công chức, viên chức trong bộ máy hành chính. Chính quyền thị thành cũng được ban hành các quy định, cơ chế khuyến khích, chính sách ưu đãi hạp trong phạm vi ngân sách và các điều kiện khác để kêu gọi đầu tư, thu hút nguồn nhân công chất lượng cao vào làm việc trong bộ máy quản lý nhà nước. Đồng thời, Quốc hội cũng nên giao Chính phủ nghiên cứu mô hình, đơn vị hành chính kinh tế đặc biệt để một số địa phương có điều kiện thuận tiện có thể bứt phá phát triển nhanh hơn nữa.