Luật Xử lý vi phạm hành chính - bước phát triển mới về cơ chế pháp lý bảo đảm quyền con người, quyền công dân ở nước ta

 Xử lý vi phạm hành chính là công cụ quan trọng trong hoạt động quản lý Nhà nước nhằm duy trì trật tự, kỷ cương hành chính trong đời sống kinh tế - xã hội của giang sơn. Đây cũng là vấn đề trực tiếp hệ trọng đến cuộc sống hằng ngày của nhân dân, tổ chức, hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp, được Đảng, Nhà nước và toàn xã hội hết sức quan tâm. 

Với mục tiêu tạo lập cơ sở pháp lý cho hoạt động hết sức quan trọng này, năm 1989, Hội đồng Nhà nước đã ban hành Pháp lệnh về xử phạt vi phạm hành chính và sau đó từng bước hoàn thiện qua bốn lần sửa đổi, bổ sung vào các năm 1995, 2002, 2007 và 2008. Cùng với các văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành, các Pháp lệnh xử lý vi phạm hành chính qua từng thời kỳ đã đáp ứng ngày càng tốt hơn yêu cầu phòng ngừa, chiến đấu chống vi phạm hành chính, yêu cầu dân chủ, công khai, minh bạch trong xử lý vi phạm hành chính, nâng cao hiệu quả quản lý hành chính Nhà nước, bảo đảm trật tự an toàn xã hội... Tuy nhiên, qua hơn 20 năm thực hiện, hệ thống pháp luật về xử lý vi phạm hành chính với văn bản pháp lý cao nhất ở tầm Pháp lệnh đã thể hiện những hạn chế, bất cập, đòi hỏi phải khẩn trương nghiên cứu, điều chỉnh, nhằm đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của đời sống kinh tế - tầng lớp của giang san trong thời đoạn phát triển mới. Với đích hoàn thiện luật pháp trong lĩnh vực này, qua đó tăng cường hiệu lực và hiệu quả tình thi luật pháp, song song thiết chế hóa một trong những chủ trương xuyên suốt trong nhiều quyết nghị của Đảng về đảm bảo quyền con người, quyền tự do, dân chủ của công dân, Quốc hội khóa XIII, kỳ họp thứ 3 đã phê duyệt Luật Xử lý vi phạm hành chính ngày 20-6-2012. Kể từ ngày 1-7-2013, Luật bắt đầu có hiệu lực thi hành, trừ các quy định can dự đến việc ứng dụng các biện pháp xử lý hành chính do Tòa án quần chúng. # coi xét, quyết định có hiệu lực kể từ ngày 1-1-2014. Với bố cục gồm sáu phần, 12 chương và 142 điều, quy định về xử phạt vi phạm hành chính và các biện pháp xử lý hành chính với nhiều nội dung mới, tiến bộ, Luật Xử lý vi phạm hành chính đánh dấu bước phát triển mới trong việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống luật pháp nói chung và luật pháp xử lý vi phạm hành chính nói riêng ở Việt Nam, song song khẳng định một bước phát triển mới về cơ chế pháp lý trong việc đảm bảo quyền con người, quyền công dân ở nước ta, được quần chúng. # và cộng đồng quốc tế hoan nghênh, đánh giá cao. Thứ nhất, Luật Xử lý vi phạm hành chính đáp ứng đề nghị "thiết chế hóa kịp thời, đầy đủ, đúng đắn đường lối của Đảng, cụ thể hóa các quy định của Hiến pháp về xây dựng quốc gia pháp quyền tầng lớp chủ nghĩa Việt Nam của quần chúng. #, do quần chúng. # và vì quần chúng. #; đảm bảo quyền con người, quyền tự do, dân chủ của công dân...". Đây là chủ trương lớn xuyên suốt trong nhiều quyết nghị về xây dựng và hoàn thiện hệ thống luật pháp, cách tân hành chính, cách tân tư pháp. Điều đó đòi hỏi quốc gia ta cần phải quy phạm hóa các quyền tự do dân chủ, quyền con người bằng các quy định của một đạo luật; trong khi đó xử phạt vi phạm hành chính và các biện pháp xử lý hành chính là một trong những loại bổn phận pháp lý, trực tiếp can dự đến quyền căn bản của con người, quyền công dân, can dự đến ích lợi hợp pháp của cá nhân chủ nghĩa, tổ chức, theo quy định của Hiến pháp, phải được quy định bằng văn bản luật. Luật Xử lý vi phạm hành chính là tỉ dụ diễn tả đầy đủ và đậm nét chủ trương này. Thứ hai, Luật Xử lý vi phạm hành chính thiết chế hóa các chủ trương, chính sách của Đảng và quốc gia về cách tân hành chính, đáp ứng đề nghị chống chọi phòng, chống vi phạm hành chính hạp với định hướng của quyết nghị Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI, quyết nghị số 48-NQ/TW ngày 24-5-2005 của Bộ Chính trị về Chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống luật pháp Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến năm 2020 trên ý thức quán triệt ý kiến thực hành "đơn giản hóa và công khai, sáng tỏ các thủ tục hành chính, đặc biệt là các thủ tục can dự trực tiếp đến quyền và ích lợi của người dân và doanh nghiệp". Các quy định cụ thể trong Luật Xử lý vi phạm hành chính, tiêu biểu là các quy định về lớp lang thủ tục xử phạt vi phạm hành chính, các quy định về các biện pháp ngăn chặn và đảm bảo xử lý vi phạm hành chính, các quy định về lớp lang, thủ tục lập hồ sơ, coi xét, quyết định ứng dụng và thi hành các biện pháp xử lý hành chính... được quy định theo ý thức đảm bảo tính công khai, sáng tỏ nhưng rất chém, rõ ràng, hiệu quả, để thật sự thuận tiện, dễ dàng cho người dân chấp hành luật pháp và lực lượng chức năng thực thi công vụ trong thực tại. Thứ ba, Luật Xử lý vi phạm hành chính góp phần thực hành một trong những chủ trương lớn của quyết nghị số 49/NQ-TW ngày 2-6-2005 của Bộ Chính trị BCHTW Đảng về "Chiến lược cách tân tư pháp đến năm 2020", đó là "hình thành cơ chế pháp lý để Chính phủ thực hành quyền đề nghị coi xét, xử lý bằng thủ tục tư pháp đối với mọi vi phạm nghiêm trọng được phát hiện trong quá trình quản lý, tổ chức thi hành luật pháp", "tạo điều kiện thuận tiện cho người dân dự tố tụng, đảm bảo sự đồng đẳng của công dân và cơ quan công quyền trước Tòa án". Luật Xử lý vi phạm hành chính quy định chuyển thẩm quyền coi xét, quyết định ứng dụng các biện pháp xử lý hành chính (đưa vào trường giáo dưỡng, đưa vào cơ sở chữa bệnh, đưa vào cơ sở giáo dục) sang cơ quan tư pháp là một cách tân thật sự lớn và có ý nghĩa sâu sắc dưới góc độ đảm bảo quyền con người, quyền công dân, diễn tả khuynh hướng tiến bộ, dân chủ, thực hành đúng ý thức "các cơ quan tư pháp phải thật sự là chỗ dựa của quần chúng. # trong việc bảo vệ công lý, quyền con người" đã được khẳng định tại quyết nghị số 49-NQ/TW nêu trên. Các quy định về các biện pháp xử lý hành chính của Luật Xử lý vi phạm hành chính đã diễn tả rõ ý kiến có nhiều điểm tiến bộ vượt bậc so với quy định của các Pháp lệnh Xử lý vi phạm hành chính trước đây. Thứ tư, Luật Xử lý vi phạm hành chính bỏ quy định ứng dụng biện pháp đưa vào cơ sở chữa bệnh đối với người bán dâm. Việc này diễn tả sự đổi mới trong thái độ đối đối với người bán dâm hạp với điều kiện kinh tế-tầng lớp của giang san trong thời đoạn phát triển mới và thuộc tính của hiện tượng tầng lớp này. Tuy nhiên, cũng cần lưu ý là người bán dâm không bị ứng dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở chữa bệnh, song vẫn bị xử phạt vi phạm hành chính theo quy định của Luật. Bên cạnh đó, để hạn chế các ảnh hưởng bị động từ việc không đưa người bán dâm vào cơ sở chữa bệnh bức, Chính phủ, các địa phương phê duyệt các giải pháp kinh tế - tầng lớp cần tăng cường thực hành các chính sách, các chương trình nhà nước về dạy nghề, vay vốn, tạo công ăn việc làm nhằm quan hoài, tạo điều kiện, trợ giúp những người bán dâm để họ có công ăn việc làm, thu nhập ổn định, hòa nhập cộng đồng; song song đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục luật pháp; tăng cường thực hành mạnh mẽ hơn các chương trình phòng, chống HIV/AIDS và chống các bệnh lây lan qua đường dục tình, trong đó có việc chữa bệnh cho những người mắc bệnh mà luật pháp quy định. Thứ năm, Luật cũng dành một phần riêng để quy định về chính sách xử lý đối với người chưa thành niên vi phạm hành chính và quy định về các biện pháp thay thế xử lý vi phạm hành chính (bao gồm nhắc nhỏm, quản lý tại gia đình); điều kiện, thẩm quyền và thủ tục ứng dụng các biện pháp thay thế. Đây là một nội dung mới, tiến bộ, diễn tả chính sách nhất quán của Đảng và quốc gia ta thẳng tuột quan hoài đến đối tượng người chưa thành niên nói chung, người chưa thành niên vi phạm luật pháp nói riêng, nâng cao một bước phát triển về thể chế pháp lý bảo vệ quyền con người trong bối cảnh hội nhập quốc tế. Luật Xử lý vi phạm hành chính (Điều 17) đã quy định toàn diện, đầy đủ nội dung về vấn đề theo dõi, quản lý thống nhất công tác thi hành pháp luật xử lý vi phạm hành chính trên tinh thần đổi mới cơ bản nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả tình sự của công tác quản lý thi hành pháp luật xử lý vi phạm hành chính mà các Pháp lệnh Xử lý vi phạm hành chính trước đây chưa quy định. Đây cũng là yếu tố quan trọng bảo đảm thực thi pháp luật xử lý vi phạm hành chính nghiêm chỉnh, thống nhất, chuẩn xác, hiệu quả, bảo đảm đầy đủ các quyền con người, quyền, ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức đã được Hiến pháp quy định trong xử lý vi phạm hành chính. Theo đó, Chính phủ "thống nhất quản lý công tác thi hành pháp luật về xử lý vi phạm hành chính trong phạm vi cả nước". Bộ Tư pháp là cơ quan chịu bổn phận trước Chính phủ thực hiện quản lý công tác thi hành pháp luật về xử lý vi phạm hành chính với những nhiệm vụ, quyền hạn được quy định tại khoản 2 của Điều 17 nói trên. Trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình, Tòa án dân chúng tối cao, các bộ, ngành, Ủy ban dân chúng các cấp có bổn phận thực hiện hoặc phối hợp với Bộ Tư pháp thực hiện những nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể về công tác thi hành pháp luật xử lý vi phạm hành chính được quy định tại các khoản còn lại của Điều 17 Luật Xử lý vi phạm hành chính. PGS, TS HÀ HÙNG CƯỜNG (Bộ trưởng Tư pháp)